«Наурыз айы туғанда
Той болушы еді бұл маңда
Сақталушы еді сыбаға
Сапарға кеткен үлдарға,
Наурыз айы туғанда»
М. Мақатаев
Наурыз - это главный праздник в году, как у казахов, так и у многих народов Азии, отмечаемый уже более пяти тысяч лет. Наурыз — это праздник весны, обновления природы, начала нового года, новой жизни.
Наурыз отмечается 22 марта в день весеннего равноденствия.
Наурыз — это день возрождения природы, пробуждения ее ото сна. Это очень символичный праздник и соответственно с Наурызом связано множество традиций и обычаев. Наурызом у казахов называется не толькосам праздник, но и весь месяц март.
По мифологическим представлениям казахов накануне дня праздника Наурыз по земле ходит счастье, поэтому ночь, накануне праздника называли ночью счастья, то есть Наурыз это день прихода на землю добра, света, когда расцветают цветы, начинают петь птицы, степь покрывается сочной зеленой травой, начинают течь ручьи, на Землю спускается Новый год. Наурыз — это день, когда на земле устанавливается добро.
Қош келдің, Наурыз! : ғылыми басылым. — Алматы : Ақ Орда ; [Б. м.] : Өлке, 1993. — 79 с. — (Ақ Орда кітапханасы).
Халқымыздың үлы мейрамы — Наурыз жайындағы көрнекті ақын- жазушылардың, ғұлама ойшылдардың қызықты әңгіме-жырлары, тұрмыс-салт өлеңдері, халық әндері.
.
.
.
.
.
.
.
.
Наурыз : жаңғырған салт-дәстурлер / құраст. М. Қазбеков. – Алматы: Қазақстан, 1991. — 256 бет : сүрет. — ISBN 5-615-00619-6.
Халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар қоғамның рухани, мәдени және адамгершілік дүниесіндегі қымбат қазыналардың бірі. Онда халықтың сан ғасырлық өмір тәжірибесі мен зердесі, адамзаттың жүріп өткен даму жолындағы күресі, жеңісі, ізденісі, танымы мен түсініктері жинақталған. Адам баласы шыр етіп жерге түскеннен дүниеден өткенге дейінгі уақыт аралығында үнемі салт-дәстүрлер аясында болады. Сондықтан да халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың туу себелтерін, даму ерекшеліктерін, орнығу заңдылықтарын ашып көрсетудің, анықтаудың жас ұрпақ үшін танымдық, тәрбиелік мәні үлкен.
Қолдарыңыздағы кітапта қазақ халқының ұлттық игі әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері, халықтық педагогика тарихи жазба деректер негізінде этнографиялық тұрғыдан сөз болады. Алпыс екі жылдан кейін кайта тойланған, мерейімізді өсірген Наурыз мейрамының шығу тарихы мен оны өткізуге байланысты ұсыныстар, сценарий берілді.
Кітап көпшілік оқырманға арналған.
Народы Казахстана : энциклопедический справочник для специалистов, студентов и преподавателей / М-во культуры, информации и общественного согласия РК ; сост. Г. Анес [и др.]. — Алматы : Арыс, 2003. — 350 с. : цв.ил., фото.цв. — (Новая энциклопедия фонда Арыс). — ISBN 9965-17-123-8.
В книге собрана информация о представителях 125 национальностей, проживающих в Республике Казахстан.
Издание содержит сведения о каждом народе, включая данные об этническом формировании и истории образования национальных диаспор в Казахстане. Общие сведения, демографические процессы, языковая политека, конфессиональные общины и др.
Армысың, әз Наурыз! (Наурыз мейрамын өткізуге қатысты ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрып, ас-су деректері, сценарийлер жинағы) : көпшілік қауымға арналған кітап / Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі, Тіл комитетінің тапсырысымен дайындалған ; ред. О. Асанғазы. — Астана : «Зерде» баспасы, 2012. — 328 бет.
Бұл жинақта Наурыз мейрамына қатысты танымдық материалдар, сондай-ақ ұлттық салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, киіз үй жабдықтары, қолөнер бұйымдары, ұлттық ойын түрлері, бата, әуен, мақал-мәтелде, ұлттық тағамдарды дайындау тәсілдері жөнінде мол мағлұматтар беріледі. Балабақша, мектеп, колледж, университеттер мен мемлекеттік мекемелерде Наурыз тойын өткізу сценарийлері енгізілген.
Кітап балабақша тәрбиешілері, сынып жетекшілері, колледж, университет оқытушылары, мекеме қызметкерлері мен көпшілік кауымға арналған.
.
.
.
Дымов, О. Г.
Тепло казахстанской земли : научное издание / О. Г. Дымов. — Алматы : Арыс, 1999. — 272 с. : фот.цв. — ISBN 9965-447-11-Х
Эта книга известного политолога, публициста, поэта, члена Совета Ассамблеи народов Казахстана Олега Григорьевича Дымова посвящена актуальным проблемам национальной политики, результативно проводимой в нашей стране. Его работа является также своеобразным историко-этнографическим обзором ряда этнических диаспор республики.
Книга будет особенно полезна историкам, политологам, социологам, всем, для кого интересна проблематика современных межнациональных отношений и их перспектив.
Культура Казахстана : энциклопедический справочник / М-во связи и информации РК, Комитет информации и архивов. — Алматы : Аруна, 2010. — 655 с. : ил. — (Мәдени мұра) (Культурное наследие). — ISBN 9965-26-327-2.
В энциклопедическом справочнике отражены события и явления культурной жизни нашей страны, даны сведения об изобразительном и прикладном искусстве, справочный материал о театре и кино, архитектурном искусстве, которое берет начало с древнейших времен, об архилогических памятниках, широко представлены искусствоведческие термины и библиографические данные личностей, которые внесли большой вклад в развитие казахской культуры.
.
.
.
.
.
Кенжеахметұлы, С.
Қазақ халқының салт-дәстүрлері = Традиции и обряды казахского народа = Kazakh traditions and customs : научное издание / С. Кенжеахметұлы ; Қазақстан Республиқасының білім және ғылым министрлігі = М-во образования и науки РК, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті = Евразийский национальный ун-т им. Л. Гумилева. — Алматы : Алматыкітап, 2007. — 282 б. : сурет. — (Менің Қазақстаным). — ISBN 9965-24-947-4.
Қазақтың ұлттық тербиесінің алтын қазығы оның салт-дәстүрлері мен өдет-ғұрпын зерттеушілердің алдыңғы қатарында жүрген белгілі жазушы, этнограф Сейіт Кенжеахметүлының еңбектері бір төбе. Ел есінен шығып бара жатқан “бел көтерер”, “немеурін”, “құттық”, “қыз алар”, “ақтай жоқтау”, “шүлен тарату”, “биеқысырамас”, “қасқа жазасы” тағы басқа көптеген ұлт әдет-ғұрпының 350 түрін тауып, жүйелеп ашып көрсеткен бұл жинақты анықтамалық десе де болады. Ғылыми-танымдық, көркемдік-тәрбиелік жағынан ұтымды әрі тартымды жазылған осы еңбек қазақ мәдениеті мен мінезін, тұрмыстық салт ерекшеліктерін даралап көрсетуімен қымбат екенін қолға ұстаған әр оқырман толық көз жеткізеді.
Асанова, С.
История казахской национальной одежды и прикладного искусства : учебник для организаций начального и среднего профессионального образования / С. Асанова, А. П. Птицина ; М-во образования и науки РК. — Астана : Фолиант, 2008. — 206 с. — (Профессиональное образование). — ISBN 9965-35-439-1.
Авторы учебника, опираются на обширный материал, глубоко осветили генезис народного костюма и прикладного искусства, раскрыли динамику стилей изобразительного искусства, представили широкую классификацию орнаментов по элементам, мотивам и композиции, технологию традиционных видов казахских ремесел, описали структуру, художественное оформление, внутреннее убранство традиционного жилища казахов – юрты.
.
.
.
.
Народные ремесла : учебное пособие / С Жолдасбекова [и др.]. — Астана : Фолиант, 2013. — 260 с. — (Профессиональное образование). — ISBN 978-601-292-725-2.
В учебном пособии содержатся общие сведения о казахских народных художественных ремеслах как составной части культурного наследия, раскрывающей их сущность, специфические особенности, традиционные художественные принципы, значение и самобытность.
Учебное пособие включает вопросы и задания для самостоятельных работ, которые позволяют обучающим оперативно применить теоретические знания на практике, познать, понять и открыть для себя богатство культурного наследия народных художественных ремесел — войлочного производства, ковроделия и ткачества, вязания, шитья, обработки дерева, кости, рога, кожи и др.
Наурызнама : ғылыми басылым. — Алматы : Жалын, 1993. — 111 бет.
Бұл кітапта шығыс халықтарының ең аяулы мерекесі Наурыздың туып қалыптасуына қатысты бағзыдан келе жатқаи сән-салтанат, салт-дәстүр, жамиғатқа жарасымды жақсы рәсімдер жинақталған.
Сондай-ақ, жинақтан әйгілі ғүлама, шайырлар — Омар һайам мен Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының көпшілікке әлі күнге дейін аян бола қоймаған Наурызға қатысты ұлағатты жазбаларымен таныса аласыздар. Қолдарыңыздағы «Наурызнаманың» атбасы алтынға татырлық кұндылығы міне, осында.
.
.
.
.
.
Омаров, А. А.
Наурыз : ғылыми басылым / А. А. Омаров. — Алматы : Білім, 1990. — 32 б.
Кітапшада Ұлыстың ұлы күні – Наурыз туралы, оны халықтық мереке ретінде атап өтудің тәрбиелік, танымдық маңызы жайлы тиянақты баяндалады.
Кенжеахметұлы, С.
Қазақтың дарқан дастарқаны = Национальная кухня казахов = National kichen of Kasakhs : ғылыми басылым / С. Кенжеахметұлы. — Алматы : Алматыкітап, 2005. — 238 б. : сүрет. — ISBN 9965-24-559-2. — Текст : непосредственный.
Есімі мен еңбегі көпшілік қауымға жақсы таныс белгілі этнограф-жазушы Сейіт Кенжеахметұлының қазақ халқының кең дастарқанындағы ұлттық тағамдар мен жеңсік астар және оның ерекшеліктері туралы ғылыми-танымдық бұл жинағы құнды шығарма. Дерегі мен дәйегі мол көркем тілмен жазылған бұл еңбек қазақ елінің тұрмыстық мәдениетін біліп, танығысы келген әр адамға кеңесші құрал бола алады.
Қазақгың ежелгі ұлттық асы мен тағамдарын әзірлеудің әдіс-тәсілдері, ол туралы әдет-ғұрыптары, ырым, тыйымдары мен түсініктері, сөздіктерінің де қамтылуы кітап бағасы мен құнын арттыра түскен.
.
.
Құтты болсын тойларың! : той кітабы / құраст. Б. Сапаралин. — 2-е изд., испр. и доп. — Алматы : Өнер, 1990. — 500 бет.
Наурыз тойы республикамызда 1988 жылдан бері қайта жаңғырықты. Бұл — бүкілхалықтық еңбек мейрамы. Бұл барымен көп алдында абырой алатын, жоғыңды анықтайтын кемшілік-кенжеліктерге арналатын күн. Алдымен айтысқа түскен ақын-жыраулар өз жағының озығын тілге тиек етсе, қарсы жақтың тозығын да қағас қалдырмайды.
Наурыз тойы халық фольклоры геройларын театрланған көріністері арқылы жас буынға жанды түрде таныстырып, зейін-зердесін байытуға да көмектеседі. Қилы жарыстар мен қызықты ойындар өнерпаздар мен спортшылардың намысын жанып, қабілеттерін шыңдауға себін тигізеді.
Той — тәрбие мектебі. Әр тойдан көңілдерге із қалады. Ол іздер — ізгілік, жақсылық іздері болуға тиіс. Артында кірлі іздер, мұңлы іздер қалмасын!..
Құтты болсын тойларың! : той кітабы / сост. Б. Сапаралы. — 2-е изд., испр. и доп. — Алматы : Өнер, 1993. — 732 бет.
Адам өміріндегі қызық-қуанышқа орай болатын той-тамашаның түрлері көп. Кезінде заман ағымына қарай ұмытылып; өше бастаған дәстүрлі мереке-мейрамдарымыз бүгінде жаңғырып, жанданып, тұрмыс-тіршілігімізден лайықты орын алуда. Кітапта шілдехана, сүндет, тілашар, туған күн, үйлену тойларын, наурыз, айт, сабантой мейрамдарын тойлаудыц шаралары туралы әңгіме қозғалып, оларды мәнді де мағыналы өткізудін, түрлі үлгілері ұсынылады. Сонымен бірге, кітапта халықтық пақыл мен даналық ойларға, ән-жырларға да орын берілген. Той басқаратын асаба да қажетті ақыл-кеңесті осы кітаптан таба алады.
Жинақ көпшілік оқырманға арналған.
.
.
.
